سپیده

چنگيز خان رفته رفته علاقه خود را نسبت به جنگ با چين از دست داد و در عوض توجه خود را معطوف به غرب کرد . در سال 1218 او فرمانده خود را به سمت غرب فرستاد و امپراطوري قراختايي را فتح کرد ، بدين ترتيب با قلمرو ايران و حکومت خوارزمشاهيان همسايه شد .

چنگیز می خواست با خوارزمشاهیان روابط بازرگانی داشته باشد به همین دلیل کاروانی از بازرگانان را به ایران فرستاد اما حاکم یکی از شهرهای مرزی ایران به بهانه ی این که در کاروان تعدادی جاسوس وجود دارد آن را غارت کرد و بیش تر بازرگانان را کشت و  سفيران چنگيز را با سوزاندن ريشهايشان تحقير کرد . از جايي که چنگيز سفيران را  هم به هدف ايجاد صلح فرستاده بود با اين اقدام غضبناک شد.( البته به نظر من حق داشته خشمگین بشه چون  ایرانی ها کار بسیار  اشتباه و احمقانه ای مرتکب شده بودند....پس نتیجه می گیریم حمله مغول به ایران هم تقصیر خوده ایرانیان بوده!)

 چنگيز که به دنبال بهانه اي براي حمله به قلمرو ايران بود براي بزرگترين عملياتي که تا به حال به انجام رسيده بود آماده شد و نيرويي جمع آوري کرد که مجموعاً به حدود نود تا صد و ده هزار نفر مي رسيدند . توانايي نظامي خوارزمشاه در شمارش مجموعاً دو تا سه برابر اين مقدار بود اما سپاه چنگيز انضباط بهتري داشته و بيش از همه فرماندهي قدرتمندتري در اختيار داشت .

حمله اصلي به وسيله خود چنگيز خان فرماندهي مي شد که همراه با فرمانده سوبه دئي در امتداد بيابان قزل قوم حرکت کردند و از جناح خارجي به نيروهاي خوارزميان حمله ور شدند . برنامه چنين بود که بيابان قزل قوم عملاً عبور ناپذير در نظر گرفته مي شد که خود فرصت بزرگي را براي متعجب ساختن دشمن فراهم مي ساخت . چنگيز و سپاهش در بيابان ناپديد شدند و سپس ناگهان بدون آن که معلوم شود از کجا آمده اند در برابر شهر بخارا ظاهر شدند . پادگان شهر سراسيمه شد و به سرعت شکست خورد .

 پس از آن چنگيز به سمت سمرقند پايتخت امپراطوري خوارزمشاهيان لشکر کشيد . اين شهر باشکوه از لحاظ دفاعي قوياً استحکام يافته بود و پادگاني متشکل از صد و ده هزار مرد جنگي داشت که در شمار بر سپاه محاصره کننده چنگيز برتري داشت . انتظار بود شهر براي ماهها مقاومت کند اما تنها طي ده روز در نوزدهم مارچ 1220 ميلادي ديوارهايش مورد نفوذ قرار گرفت .

 پس از سقوط سمرقند ، مغول ها قسمت هاي عمده امپراطوري را در نورديدند . ميزان تخريب عميق بود ، شهرها با خاک يکسان مي شدند و اجتماعات قتل عام مي گشتند . در شهر مرو گزارشات از اعدام هفتصد هزار نفر حکايت دارند . در سمرقند زنان مورد تجاوز قرار گرفتند و براي بردگي به فروش رفتند . ميزان تباهي و ويراني چنان شديد بود که امپراطوري خوارزمشاهيان در آستانه پاک شدن از تاريخ قرار گرفت .

 فتح خوارزم نيز يک اتفاق قابل ذکر ديگر بود . خوارزم شاه پس از شکست به سمت غرب گريخت و سوبه دئي با نيرويي متشکل از بيست هزار نفر او را تعقيب کردند . خوارزمشاه درگذشت با اين حال سوبه دئي همچنان به مسير خود ادامه داد . او سپاه خود را به شمال برد و سپاهي بسيار پرشمارتر از نيروهاي روسي کومايي را در سواحل رودخانه خالکا شکست داد . او به مسير خود ادامه داد و قبل از اين که بازگردد به بلغار هاي ولگا حمله کرد . آنچنان که به وسيله تاريخ مشهور گيبونز گفته شده است لشکر کشي سوبه دئي يکي از تهور آميزترين و جسورترين لشکرکشي هاي تاريخ بود چنان که احتمال نمي رود ديگر هرگز تکرار شود .

در زمان حمله مغول ها ، خوارزمشاه سپاهي براي جنگ با مغولان در ميدان نبرد تدارک نديد . استراتژي خوارزمشاه متکي بر پادگانهاي بزرگ شهري که در شمار بر سپاهيان محاصره کننده ي مغول برتري داشتند ، بود. اين استراتژي البته در هر صورت شکست خورده بود . تنها مقاومت به خوبي سازمان بندي شده بر عليه مغولها از ناحيه جلال الدين صورت گرفت . او پس از سقوط سمرقند يک نيروي مقاومت در افغانستان امروزي تشکيل داد . در پروان او يک نيروي مغول به فرماندهي يکي از فرزندخواندگان مغول را شکست داد و تنها شکست مغول را در تمامي مدت جنگ رقم زد .

 چنگيز ، جلال الدين را تحت تعقيب قرار داد و سپاه او را در رودخانه سند در هم کوبيد . شکست جلال الدين به معني تحکيم حاکيمت مغول بر ماوراء النهر بود . با اين حال بخش هاي جنوبي امپراطوري خوارزمشاهيان دست نخورده باقي ماند و بعدها تبديل به مجموعه اي از ايالت هاي مستقل شد . گفته شده است وقتي پيش قراولانشان با ديدن حيواني تک شاخ روحيه خود را باختند ، مغولان تصميم گرفتند بيشتر پيشروي نکنند .

سلامتي چنگيز  در سني نزديک به شصت سال رو به ضعف مي رفت . او در صدد جستجوي راهب افسانه اي دائوئيست ، چانگ چون برآمد تا اکسير جاودانگي را به دست آورد . از جايي که چانگ چون هيچ اکسير جادويي نداشت آرزوي او تحقق نيافت اما چنگيز هوشمندي او را ستايش کرد و آن دو دوستاني خوب براي يکديگر شدند . به دنبال ملاقات با راهب دائوئيست چنگيز به کار اداره رعاياي خود بازگشت .

 بر خلاف آتيلاي تاتار و اسکندر بزرگ ، چنگيز به اهميت جانشيني مسالمت آميز پس از مرگ خود واقف بود . قبل از کامل کردن کار فتح امپراطوري خوارزمشاهيان او با دقت پسرش اوگه دئي ( Ogedei Khan ) را به عنوان جانشين خود انتخاب کرده بود . پس از اين که چنگيز به مغولستان بازگشت تا کار استحکام بخشيدن به دستگاه اداري امپراطوري خود را به اتمام برساند . در سال 1226 چنگيز خان سپاه خود را برعليه زيزيا به حرکت در آورد و پايتخت آن را به تصرف خود در آورد .

درگذشت چنگيز خان :

در حالي که جنگ او عليه زيزيا آخرين جنگ او بود مدت کوتاهي پس از آن در اوت 1227 ميلادي چنگيز خان در سن شصت سالگي درگذشت . علت مرگ همچنان نامشخص است و فرضياتي از قبيل جراحات داخلي پس از يک حادثه طي شکار ، تا مالاريا و یا غيبگويي تانگوت ها مطرح شده اند .

در زمان مرگ او امپراطوري مغول از درياي زرد تا درياي خزر امتداد داشت . هيچ امپراطوري ديگري در تاريخ چنين گسترش فوق العاده اي در زمان حيات يک مرد را به خود نديده است . هر چند چنگيز خان خرابي فراواني در فتوحاتش به وجود آورد اما روشن است که او قصد نداشته است همانند هيتلر دست به نسل کشي بزند اگر چه تلفات جنگي آن از هر چيزي در تاريخ فراتر رفته است . آرزوي چنگيز فتح بود و هرگاه تسليم ديده مي شد از خونريزي پرهيز مي شد .

او به طور استثنايي نسبت به آنان که از او حمايت مي کردند احترام آميز برخورد مي کرد و براي او نامعمول نبود که با دشمنان ضعيفش دوستي کند . در هر حال چنگيز يک استراتژيست ممتاز نظامي و فرمانده اي مستعد و خارق العاده بود که باعث شده است او را تبديل به يکي از فريبنده ترين چهره هاي تاريخ کند .

آرامگاه چنگیز خان در مغولستان مرکزی واقع در کشور چین یکی از آرامگاه های نامدار جهان است. همانطوری که می دانید، بقایای چنگیز خان هیچوقت یافت نشد و این مسئله در آن موقع موجب ترس بیشتر مردم مغول گردید. این آرامگاه افسانه ای به یاد وی و برای زنده نگاهداشتن خاطره یکی از امپراتورهای بزرگ جهان در مغولستان مرکزی بنا گردیده است.

البته خبری منتشر شده از کشف کاخ و مقبره چنگیز که می توانید در اینجا بخوانید...

 و این بود سرگذشت چنگیز خان مغول...

پی نوشت:

در پست بعد که قسمت آخر مغولستان است با دیدنی های این کشور  بیشتر آشنا می شویم...